تأثیر حمایت‏های اجتماعی غیر رسمی بر کیفیت زندگی سالمندان بازنشسته به مثابۀ یک مسئلة اجتماعی: مطالعة صندوق تأمین اجتماعی و صندوق صنعت نف

سالمندی مرحله ای از زندگی و حاصل روابط بین نسلی و از این نظر منحصر به جوامع انسانی است. بنابراین، هرگونه خللی در روابط بین نسلی می تواند زندگی انسان در این مرحله را با آسیب هایی همراه کند. واکنش جامعه، متخصصان و سیاست گذاران به این پدیدة جمعی، واقعی، مرتبط با ارزش ها، کثیر الابعاد و بین رشته ای آن را به‏عنوان یک مسئلة اجتماعی مطرح کرده است. کیفیت زندگی یکی از این ابعاد مهم در زندگی سالمندان است که این مقاله تلاش می کند به شناختی دربارة عوامل مؤثر بر آن دست یابد و در این مسیر بر تأثیر شبکه‏های حمایت اجتماعی غیررسمی تأکید دارد. مدل نظری به کار رفته در این مقاله با استفاده از چند نظریة‏ اجتماعی در حوزة مطالعات سالمندی و کیفیت زندگی ساخته شده است. روش پژوهش کمّی، میدانی و پهنانگر است. طرح نمونه ای به شیوة تصادفی سهمیه‏ای با حجم 300 نفر در سال 1391 در شهر تهران اجرا شده است. نتایج این پژوهش نشان می‏دهد که عوامل مجموعه حمایت های اجتماعی فقط تا آنجا قدرت زیادی در تبیین کیفیت زندگی دارند که از مجموعه عوامل اجتماعی جدا باشند. اما مناسبات اجتماعی اعم از پیوندهای اجتماعی و مشارکت در فعالیت‏های جمعی مستقل از حمایت اجتماعی توانایی بالایی در این تبیین نشان می‏دهند. این موضوع بیان‏کنندة اصالت چنین تأثیری است و نشان می‏دهد که متغیرهای حمایت اجتماعی مستقل از مناسبات اجتماعی قادر به تبیین کیفیت زندگی سالمندان نیست. از طرف دیگر حمایت ابزاری برعکس حمایت عاطفی اثر مثبتی بر کیفیت زندگی سالمندان ندارد. یعنی سالمندانی که حمایت ابزاری بیشتری دریافت می کنند کیفیت زندگی بالاتری ندارند.